آموزش به بیمار

1399/11/14 0:0

فهرست

عنوان	صفحه

مقدمه	1
تعریف آموزش بیمار	1
فواید و نتایج مثبت آموزش به بیماران	1
مراحل آموزش به بیمار	2
استاندارد های آموزش به بیمار و خانواده	3
استاندارد های نیاز سنجی	3
استانداردهای تنظیم اهداف	4
استاندارد های مربوط به آموزش و ارتباط با بیمار	4
اهداف آموزش به بیمار	4
مشکلات و موانع آموزش به بیمار	5
مراحل آموزش به بیمار	5
محور های اصلی آموزش به بیمار	6

آموزش به بیمار

مقدمه

بیماری به معنای از بین رفتن سلامتی در زمینه سلامت جسمی روانی و یا اجتماعی است. اما مطالعات علمی اثبات نموده اند که آگاهی بیماران از بیماری خود تاثیر شگرفی بر درمان و کیفیت زندگی آنان دارد. تا به امروز علی رغم پیشرفت های شایانی که در علم طب رخ داده همچنان تعداد زیادی بیماری مزمن و طولانی وجود دارد. عمده بیماری های لاعلاج در کوتاه مدت کشنده نیستند مخصوصا اگر بیماران بدانند که چگونه با بیماری خود زندگی کنند.

انسان‌ها برای مراقبت از خود، برای خوب ماندن و خوب شدن نیاز به آموزش دارند و آموزش به بیمار یکی از عملکردهای اصلی حِرَف بهداشتی و درمانی است. در این راستا کمک به مددجویان برای دستیابی یا باز یافتن استقلال در امر مراقبت از خود از مهمترین اهداف پرستاری است .

تعریف آموزش بیمار

آموزش به بیمار، مجموعه ای از فعالیت های برنامه ریزی شده در حیطه یادگیری است که موجب بهبودی و ارتقاء سلامتی در فرد می شود. هدف اصلی از آموزش به بیمار همچون سایر فرآیندهای بهداشتی و درمانی و نیز به عنوان یک شاخص درمانی؛ ارتقاء سطح سلامت در جامعه است.

آموزش به بیماران یکی از شاخص های کیفیت پذیرفته شده درمانی است. تمام بیماران حق دارند در مورد حفظ و ارتقاء سطح سلامت و پیشگیری از بیماری ها آموزش های مناسب دریافت نمایند.

فواید و نتایج مثبت آموزش به بیماران:

§ کاهش هزینه های مراقبت های بهداشتی

§ افزایش کیفیت مراقبت ها

§ کمک به بیمار در بدست آوردن استقلال و خودکفایی بیشتر

§ هرچه فرد بیشتر در مورد بیماری خود بداند بهتر می تواند به مقابله با آن بپردازد

با نگاهی ساده به تراکم مراکز درمانی و مطب های خصوصی درمی‌یابیم که پزشکان و خدمات دهندگان سلامتی، به دلیل تراکم کاری خود و همچنین عدم آگاهی و توجه به ارتقای سلامت جامعه و خصوصا نداشتن نگرش جامعه نگر به بیماری‌ها، و از طرف دیگر نیازهای اقتصادی خود؛ فقط درمان های لازم را برای بیماران خود تجویز می کنند بدون آنکه آموزش های کافی را به آنها ارائه دهند و یا مطالب آموزشی مناسبی را در اختیار آنها قرار دهند. تمام این مسائل منجر به وجود هزاران بیمار می شود که حتی گاه نام بیماری خود را نمی دانند و نمی توانند داروهای خود را نام ببرند. در چنین شرایطی بیماری ها مزمن تر شده و عوارض آنها گسترش می یابد.

مراحل آموزش به بیمار:

آموزش بیمار فرایندی است که لازم است در چارچوب استاندارد های مربوط به آن اجرا شود و هر مرحله از این فرایند از استاندارد مربوط به خود برخوردار است. مراحل آموزش به بیمار عبارتند از:

نیازسنجی و ثبت آن – تدوین اهداف - انتخاب روش آموزش – ارزشیابی و ثبت آموزش به بیمار

1- نیازسنجی و ثبت آن :

· تعیین نیازهای آموزشی بیمار (بیماران چه چیز هایی می خواهند بدانند.)

· آموزش‌هایی که بیمار دریافت میکند باید بر اساس نیازها، توانایی‌ها و ترجیحات یاد گیری او باشد. بعد از تعیین نیازها باید آنها را در یک فرم مخصوص ثبت نمود.

این مرحله شامل جمع آوری اطلاعات در مورد بیماری و بیمار، خانواده‌ی او، وضعیت بهداشتی و ... اوست. (بهتر است اطلاعاتی که از بیمار جمع آوری می شود در یک فرم مخصوص ثبت شود.)

2- تدوین اهداف :

تنظیم اهداف یادگیری یکی از بنیادی‌ترین مراحل در کل فرایند آموزش به بیمار است. اهداف بر اساس نیازهای شناسایی شده تدوین می‌شوند.

3- انتخاب روش آموزش :

· روش مورد استفاده باید مرتبط با برآورده ساختن حیطه‌ی آن هدف باشد.

· در مورد آگاهی‌ها : سخنرانی مطالب چاپی پرسش و پاسخ

· مهارت ها : نمایش عملی، نمایش با وسایل سمعی بصری، راهنمای خود آموز گام به گام

· نگرش : مثال‌های موردی ارائه‌ی تجربیات مشترک.

· مداخله یا آموزش : انتقال اطلاعات به بیمار که بر اساس روش انتخاب شده در مراحل قبل انجام می شود. در این مرحله مهارت‌های ارتباطی به میزان زیادی باید مورد توجه قرار گیرد.

4- ارزشیابی و ثبت آموزش به بیمار:

تعیین این که آیا یادگیری اتفاق افتاده است؟

فعالیت های ارزشیابی بایستی به طور مستقیم با اهداف یادگیری که در ابتدا تنظیم شده مرتبط باشد. برای تنظیم سوالات ارزشیابی می توانید اهداف تنظیمی خود را به صورت سوالی در آورید.

استاندارد های آموزش به بیمار و خانواده

نیازهای آموزشی بیمار:

غالباً نیازهای آموزشی بیمار در بیمارستان در چهار سطح تنظیم شده است :

1) عدم آشنایی بیمار با پرسنل، مقررات، محیط فیزیکی و وسایل بخش، این نیاز آموزشی مشترک بین تمام مددجویان می باشد . در این سطح می توان از پرسنل کمک بهیار و منشی بخش تحت نظارت پرستار مربوطه کمک گرفت. همچنین نام و نام خانوادگی پرستار ناظر در فرم ثبت شود.

با ارزیابی بیمار سه نیاز عمده آموزشی وی شناسایی می شود. (محتوای آموزش به مددجو در هر بخش بر اساس حداقل های آموزشی همان بخش توسط پرستار و پزشک مشخص می گردد و در اختیار پرسنل قرار میگیرد.)

2) کمبود آگاهی درباره بیماری

3) عدم آگاهی در مورد آمادگی‌های قبل از عمل

4) عدم آگاهی مددجو در مورد نحوه مراقبت از خود پس از عمل

بنا به تشخیص پرستار در شیفت های مختلف گاهی نیاز آموزشی دیگری تشخیص و به بیمار آموزش داده می شود. نظیر کمبود آگاهی راجع به رژیم غذایی خاص بیماران دیابتی . اطلاعات داروهای مصرفی- میزان و نحوه فعالیت بدنی- ورزش و……. که در ستون مربوط به نیازهای آموزشی درج می شود.

پس از آموزش محتوای آموزشی در نظر گرفته شده، بایستی مددجو را در محور آموزشها ارزشیابی کرده و نام و نام خانوادگی پرستار آموزش دهنده در ستون مربوط درج شود. در پایان سرپرستار چک و امضاء نماید.

روش آموزش : در ستون روش آموزش یکی یا دو روش استفاده شده در آموزش را قید می کنیم. انواع روشها شامل: سخنرانی، چهره به چهره، بحث گروهی، نمایشی مثلاً نمایش طرز استفاده صحیح از وسیله خاصی نظیر استفاده از زنگ احضار پرستار و…، پرسش و پاسخ می باشد.

کلیه رسانه های آموزشی از قبیل پوستر، پمفلت،…. بایستی پس از تایید در کمیته آموزش سلامت بیمارستان قابل استفاده می باشد. بدیهی است سایر رسانه ها فاقد اعتبار بوده و استفاده ار آنها ممنوع است.

استاندارد های نیاز سنجی :

· آنچه که فرد نیاز دارد برای انجام کار های روزانه اش بداند باید تعیین شود.

· مهارت های مورد نیاز برای اجرای درمان و مراقبت ها باید تعیین شود

· فاکتورهایی که بر یادگیری تاثیر میگذارند مثل معلولیت های جسمی و عقلی تعیین شود

· نیاز های فرد در هر یک از حیطه ها و نسبت ان باید تعیین شود.

نیاز های فرد : مشکلات بهداشتی، تشخیص بیماری، داروهای تجویز شده، رزیم غذایی، محدودیت های فعالیتی (فعالیت حرکتی، جنسی و...)، غربالگری تشخیصی و آزمایشات، معیارهای پیشگیری از عود مجدد، منابع مالی، مراجعات بعدی، عمل جراحی، اقدامات سر پایی، درد و اداره‌ی آن، تصویر بدنی، زمان شروع فعالیت، دوره‌ی نقاهت بیماری، خواب و استراحت، دفع و ...

· نگرش بیمار برای پذیرش و هماهنگی مهارت‌ها و رفتارهای بهداشتی در زندگی روزانه اش باید تعیین شود.

· نکاتی که برای امنیت بیمار در منزل لازم است (جلوگیری از سقوط و عوارض دارو و….) تعیین گردد.

· فرهنگ بیمار و تاثیرات آن بر فرایند یادگیری تعیین گردد.

· میزان هیجان بیمار و استرس که بر فرآیند یادگیری تاثیر خواهد گذاشت تعیین شود.

· در صورت عدم آموزش پذیری بیمار، باید به همراه بیمار آموزش داده شود.

· این که چه افرادی در آموزش و درمان فرد شرکت داشته باشند از خودش سوال شود.

استانداردهای تنظیم اهداف :

· هر هدف فقط شامل یک فعل عملکردی باشد.

· اهداف به صورت قابل اندازه گیری نوشته شود.

· حیطه‌ی مربوط به هر هدف باید مشخص شود.

استاندارد های مربوط به آموزش و ارتباط با بیمار :

· قبل از هر تدریس معرفی انجام شود.

· بیمار در وضعیت نا مناسب نباشد.

· یک مکان امن و خلوت ایجاد شود.

· ابتدا رابطه ای درست و صمیمانه با بیمار برقرار شود.

· بیماری که با زبان شما صحبت نمی کند یک مترجم حضوری برایش مد نظر قرار دهید.

· به حرف های بیمار خوب گوش بدهید.

· به واکنش های هیجانی پاسخ دهید.

· صادق و خالصانه باشید.

· امین و راز دار باشید.

· اطلاعات در زمان مناسب داده شود مثلا خطرات عمل جراحی، حتما باید قبل از تصمیم گیری بیمار برای جراحی به او گفته شود.

· به طور واضح و شمرده صحبت کنید.

· مرتب باز خورد بگیرید.

اهداف آموزش به بیمار :

· کاهش اضطراب بیمار

· کاهش دوره بستری

· افزایش نتایج درمان با پایبندی بیشتر بیماران به اقدامات مراقبتی

· کاهش هزینه های درمانی و بهداشتی

· اطمینان از تداوم مراقبت ها

· بهبود کیفیت زندگی بیمار

· کاهش بروز عوارض بیماری

· افزایش توانمندی و مشارکت در برنامه های درمانی و مراقبتی

· افزایش استقلال بیمار در فعالیت های روزمره

· تکمیل برنامه های درمانی

· کاهش پذیرش مجدد بیماران

· افزایش رضایتمندی بیماران

· توانمندسازی جامعه

مشکلات و موانع آموزش به بیمار :

· کمبود وقت پرسنل برای آموزش

· کمبود مهارت‌های آموزشی

· کمبود اطلاعات کافی برای آموزش

· نداشتن مهارت های ارتباطی

· نداشتن انگیزه‌ی پرسنل برای آموزش

· کمبود حمایت‌های مدیریتی و سازمانی

· کمبود منابع مادی و امکانات آموزشی

· نداشتن سواد بیمار و همراهانش

مراحل آموزش به بیمار :

· آموزش‌های کلی بدو ورود بیمار به بیمارستان

· آموزش به بیمار در حین بستری

· آموزشهای حین ترخیص

· آموزشهای پس از ترخیص

محور های اصلی آموزش به بیمار

آموزش زمان پذیرش :

§ معرفی فرد آموزش دهنده به بیمار

§ آشنایی با محیط فیزیکی بخش، مقررات بیمارستان

§ روتین بخش (زمان غذا دادن، ساعات ملاقات، ساعات گرفتن علائم حیاتی روتین، زمان دارو دادن و…)

§ آموزش استفاده از وسایلی مانند: زنگ اخبار، تخت، تلفن، کلید های چراغ برق، تلویزیون و …

§ آشنایی با پزشک معالج،‌ پرستار مسئول و سایر کارکنان مرتبط با بیمار

آموزش حین بستری :

§ افزایش آگاهی بیماران در مورد خصوصیات و نوع بیماری (نام بیماری، فرایند بیماری، ریسک فاکتور ها، علائم و نشانه ها وعوارض)

§ افزایش آگاهی بیماران در مورد درمان بیماری (معاینات لازم برای تشخیص بیماری، درمان های موجود بیماری (دارویی، جراحی)، انواع اقدامات پاراکلینیکی لازم (رادیولوژی، پاتولوژی، آزمایشگاه)، عوارض دارویی و روش برخورد با عوارض ، مراقبت قبل و بعداز اعمال جراحی و بیهوشی در صورت انجام و نحوه برخورد با آن، رژیم غذایی و … نحوه مراقبت از خود و‌ مدیریت درد

§ استفاده از دستور العمل جامع آموزش به بیمار با تاکید بر موارد زیر:

1- ارزیابی انگیزه

2- بررسی توان و تمایل بیمار برای یادگیری

3- ارزیابی نیازهای آموزشی و درج آن در پرونده بیمار

4- تنظیم اهداف آموزش به بیمار بر اساس الویت های آموزشی

5- انتخاب استراتژی های مناسب آموزشی

6- برنامه آموزش به بیمار به صورت گروهی

7- آگاه سازی بیماران در زمینه سلامت با استفاده از فعالیتهای بیمار برای بیمار به منظور مشارکت سازمان های مردم نهاد، موسسات مذهبی و انجمن ها

آموزش زمان ترخیص:

§ آموزش به بیماران در مورد جزئیات مراقبت از خود و اطمینان یافتن از درک کامل بیمار از موضوعات مطرح شده

§ اطلاع رسانی جهت دستیابی به مراقبتهای اورژانس در صورت لزوم

§ دادن آدرس منابع یا مراکز و سایت های آموزشی به بیمار